Choć od czasów komunizmu minęło wiele lat, osoby internowane lub niesłusznie skazane wciąż mogą ubiegać się o odszkodowanie od Skarbu Państwa. Odszkodowanie dla osób represjonowanych to nie jedyne świadczenie, które przysługuje m.in, ofiarom reżimu PRL. Niniejszy artykuł omawia, kto i na jakich zasadach może ubiegać się o odszkodowanie za doświadczone represje oraz jakie kroki należy podjąć, aby otrzymać należne świadczenia.
Czym jest odszkodowanie dla represjonowanych?
Odszkodowanie dla osób represjonowanych to suma pieniężna wypłacana przez Skarb Państwa osobom poszkodowanym w czasach wojny i PRL-u. Dotyczy to osób, które działały na rzecz niepodległej Polski i z tego powodu były m.in. więzione, umieszczane w łagrach, czy przymusowo wcielane do wojska. Odszkodowanie ma na celu naprawienie szkód majątkowych poniesionych w wyniku represji.
W ramach rekompensaty za krzywdy (cierpienia psychiczne i fizyczne) osoby represjonowane mogą natomiast wystąpić o zadośćuczynienie, które jest oddzielnym świadczeniem.
Komu przysługuje odszkodowanie i zadośćuczynienie?
Zasady wypłaty odszkodowania dla osób represjonowanych reguluje ustawa z dnia 23 lutego 1991 r., powszechnie znana jako “ustawa lutowa”. Ustawa określa warunki, na jakich osoby poszkodowane mogą ubiegać się o odszkodowanie i zadośćuczynienie, oraz jasno wskazuje, kto może otrzymać te świadczenia. Uprawnione osoby to m.in.:
- Osoby, wobec których stwierdzono nieważność orzeczenia z czasów komunizmu:
- Orzeczenia wydane w związku z działalnością na rzecz niepodległego Państwa Polskiego.
- Orzeczenia wydane za opór przeciwko kolektywizacji wsi
- Internowani w związku z wprowadzeniem stanu wojennego.
- Osoby pełniące czynną służbę wojskową, do której zostały powołane za działalność na rzecz niepodległej Polski od 1 listopada 1982 r. do 28 lutego 1983 r.
- Osoby represjonowane w czasach PRL-u za działalność na rzecz niepodległej Polski.
- Dzieci matek pozbawionych wolności, wobec których stwierdzono nieważność orzeczenia, pod warunkiem, że:
- Matka była w ciąży podczas przebywania w więzieniu lub innym miejscu odosobnienia.
- Dziecko przebywało z matką w więzieniu lub innym miejscu odosobnienia.
- W przypadku śmierci osoby represjonowanej, prawo do odszkodowania przechodzi na jej małżonka, dzieci i rodziców.
Jak wszcząć postępowanie o odszkodowanie dla represjonowanych?
Aby ubiegać się o odszkodowanie dla osób represjonowanych, konieczne jest unieważnienie orzeczenia wydanego w czasach komunizmu. Ustawa lutowa stanowi, że uznaje się za nieważne orzeczenia wydane przez polskie organy ścigania i wymiaru sprawiedliwości lub przez organy pozasądowe w okresie od 1 stycznia 1944 r. do 31 grudnia 1989 r., jeżeli czyn zarzucony lub przypisany był związany z działalnością na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego.
W niektórych przypadkach unieważnienie nie jest konieczne, gdyż represjonowany został pozbawiony wolności bez wydania wyroku, np. wywieziono go na Syberię.
Kroki do podjęcia:
- Złożenie wniosku do odpowiedniego sądu:
Sąd okręgowy lub wojskowy sąd okręgowy, w zależności od przypadku. Wniosek może złożyć osoba represjonowana lub bliskie jej osoby (małżonek, dzieci, rodzice).
- Stwierdzenie nieważności orzeczenia przez sąd (jeśli takie orzeczenie było):
Sąd stwierdza nieważność orzeczenia na podstawie akt postępowania oraz przeprowadza dodatkowe postępowanie dowodowe, jeśli jest to konieczne.
- Udowodnienie wysokości szkód i krzywd:
Konieczne jest przedstawienie dowodów potwierdzających doznane szkody majątkowe i niemajątkowe.
Jak uzyskać odpowiednio wysokie odszkodowanie?
Odszkodowanie ma naprawić poniesione szkody majątkowe, takie jak utracony dochód czy utracony majątek. Warto więc zsumować wszystkie poniesione wydatki i straty. Trudności mogą pojawić się przy udowodnieniu szkód, zwłaszcza gdy represje miały miejsce wiele lat temu.
Zadośćuczynienie, mające rekompensować szkody niemajątkowe (cierpienia psychiczne i fizyczne), również wymaga solidnych dowodów. Warto więc zgromadzić wszelkie dokumenty, świadectwa osób pamiętających represjonowanego oraz dowody potwierdzające działalność prowadzoną przez osobę poszkodowaną.
Dlaczego warto skorzystać z pomocy kancelarii IUS Memoriae?
Sprawy dotyczące odszkodowań dla osób represjonowanych są skomplikowane. Warto skorzystać z pomocy kancelarii, która ma doświadczenie w tego typu sprawach. Prawnicy pomogą zgromadzić odpowiednie dowody, sporządzą niezbędne pisma i będą reprezentować w sądzie, co zwiększa szanse na uzyskanie odpowiednio wysokiego odszkodowania i zadośćuczynienia.
Kto może ubiegać się o odszkodowanie - w skrócie
Osoby, które pozbawiono wolności w latach 1944-1989 w związku z działalnością na rzecz niepodległego Państwa Polskiego lub oporem przeciwko kolektywizacji, internowani w stanie wojennym, osoby wcielone do wojska za działalność niepodległościową, obecnie mieszkający lub w chwili śmierci w Polsce represjonowani za działalność niepodległościową, dzieci matek więzionych podczas ciąży lub przebywających z matką w więzieniu, oraz bliscy zmarłych represjonowanych (małżonkowie, dzieci, rodzice).
